Kody GTU. Czym są i jak je stosować w praktyce?

W polskim prawie istnieje kilka ogólnych klasyfikacji towarów, produktów, usług czy zawodów, które są ściśle opisane w ustawach i rozporządzeniach. Jedną z podstawowych klasyfikacji towarów i usług jest GTU. To specjalna lista, która została stworzona dla potrzeb JPK_V7. Została wprowadzona w 2020 roku i miała służyć przedsiębiorcom do wykazywania, że nastąpił w ich firmie obrót danym surowcem. Co ważne nie wszystkie produkowane towary i usługi znajdują się w klasyfikacji GTU, ponieważ dotyczy ona jedynie części z nich.

Jakie towary i usługi znajdują się na liście GTU? Kto ma obowiązek wykazać, że w jego przedsiębiorstwie nastąpił obrót danym dobrem? O szczegółach dotyczących kodów GTU rozprawiam się w tekście poniżej. Wyjaśniam, czym jest GTU oraz dlaczego znajdują się w nim tylko wybiórcze, niektóre wyroby.
 

GTU to polski skrótowiec od terminu Grupowanie Towarów i Usług. Jest to jedno z obowiązkowych oznaczeń wyrobów, które uwidacznia się w JPK_V7. Zgodnie z przepisami prawnymi, nie ma potrzeby, aby zamieszczać informacje o GTU na fakturze wystawianej przez przedsiębiorcę. Mimo to uznaje się, że nawet jeśli taki zapis znajdzie się na dokumencie sprzedażowym, to absolutnie nie jest to błędem. Z tego też powodu część przedsiębiorców preferuje oznaczanie kodem GTU swoich faktur, przede wszystkim z przyzwyczajenia.

GTU weszło w życie w 2020 roku i ma formę zamkniętego katalogu. Klasyfikacja jest powiązana z JPK_VAT i jest związana z wejściem do systemu prawnego nowych przepisów. Podatnicy, od tamtej daty, są zobowiązani do weryfikacji sprzedawanych produktów lub świadczonych usług. To na przedsiębiorcy ciąży obowiązek, aby sprawdzić, czy dane dobro nie należy do listy GTU. Jeśli należy, to w pliku JPK będzie musiał przypisać takim sprzedawanym towarom (lub usługom) odpowiedni kod. Jeśli tego nie zrobi, może zostać ukarany przez urzędników.
 

GTU zostało wprowadzone zgodnie z zapowiedziami rządzących.Głównym celem powołania nowej klasyfikacji jest walka z nieprawidłowościami dotyczącymi rozliczeń podatkowych. Chodziło przede wszystkim o to, aby uszczelnić lukę vatowską i sprawić, aby pole do ewentualnych nadużyć stało się jak najmniejsze. W klasyfikacji GTU uwzględniono dlatego tylko część towarów i usług, a nie zaś wszystkie wytwarzane przez polskich przedsiębiorców. Lista obejmuje wyłącznie te wyroby, które są najbardziej wrażliwe na różnego rodzaju oszustwa podatkowe.

Zgodnie z klasyfikacją GTU wyróżnia się 10 grup różnych towarów oraz 3 grupy dotyczące usług. Warto jednocześnie podkreślić, że GTU dotyczy także transakcji zagranicznych, choć chodzi tutaj o transakcje sprzedaży, a nie zakupu. Oznacza to, że przedsiębiorca kupujący daną usługę nie musi wskazywać danego kodu, ponieważ dobro importuje, a nie sprzedaje. Kod podaje się wtedy, gdy sytuacja tego wymaga – wówczas nanosi się ciąg liczb w części ewidencyjnej jednej ze składanej deklaracji typu JPK.
 

Wiele wątpliwości budzi sytuacja, w której przedsiębiorca jest czynnym podatnikiem VAT, ale jego sprzedawane dobra czy usługi nie figurują na liście GTU. W takiej sytuacji pole deklaracji opisane jako GTU powinno pozostać puste – przedsiębiorca nie wpisuje nic, ani nie przekreśla tej rubryki. Kodu GTU nie podaje się również wtedy, gdy przedsiębiorca prowadzi sprzedaż bez VAT, czyli nie jest vatowcem. W takiej sytuacji nie trzeba odnajdywać kodu i wpisywać go w JPK, bo po prostu się jej nie wypełnia.

 

Zmiany prawne dotyczące wprowadzenia GTU mają na celu sprawić, że będzie dochodzić do mniejszej liczby oszustw podatkowych. Urzędnicy zatem dokładnie sprawdzają każdą deklarację i w razie braku podania danych o GTU mają prawo nałożyć na podatnika karę. Brak oznaczenia pliku takim kodem, jeśli powinno się to zrobić – a nie dokonało, grozi karą 500 złotych. Warto jednocześnie podkreślić, że ta kwota dotyczy wyłącznie jednego błędu.

Oznacza to, że jeśli przedsiębiorca popełnił kilka błędów – umyślnie lub nie – kara może się zwielokrotnić. Warto zatem pilnować tej kwestii, by uniknąć przykrego rozczarowania w przyszłości. Popełnienie kilku błędów może skutkować potężną karą kilku tysięcy złotych, co może być bardzo dużym obciążeniem dla osoby prowadzącej firmę. Dotyczy to oczywiście oznaczania faktur w pliku JPK_V7, a nie samych faktur wystawianych klientom. Te drugie nie muszą posiadać naniesionego kodu GTU.
 

Jak wspomniałem już wyżej, kody GTU to specjalne ciągi cyfr, które określają sprzedawane dobra i usługi. Dotyczą jedynie wybranych grup produktów i są powiązane ze strukturami JPK. Pojawiły się one dopiero w 2020 roku, wraz z wejściem nowej formuły JPK, posiadającej część ewidencyjną i deklaracyjną. Kody GTU pogrupowane są w ramach 13 oddzielnych from. Stanowią one tzw. grupy towarowo-usługowe. Poniżej wskazuję, czego dotyczą poszczególne z nich.
 

W ramach napojów alkoholowych wyróżnia się etanol, piwo, wino, napoje fermentowane i wyroby pośrednie. Sprzedaż takich produktów nie podlega oznaczeniu kodem GTU, o ile świadczymy usługi gastronomiczne, a sprzedaż np. piwa jest realizowana w tym zakresie. Nie obejmuje to także sprzedaży takich produktów na paragon, osobom nieprowadzącym swojej firmy – wówczas nie wystawia się faktury, więc nie ma potrzeby oznaczania GTU.
 

W rozliczeniu oznaczone muszą być m.in.: benzyny lotnicze i silnikowe, gaz LPG, oleje napędowe czy paliwa do silników odrzutowych. Do oznaczania tego typu produktów ważna jest także znajomość kodów CN oraz zapisów prawnych dotyczących akcyzy.
 

Kolejną grupą towarów, która musi być oznaczana w pliku, są różnego rodzaju oleje opałowe oraz smarowe. Zaliczają się do nich także smary plastyczne oraz inne preparaty smarowe, nie włączając do nich smarów plastycznych. 

 

Zalicza się do tej grupy nie tylko tradycyjne papierosy, susz tytoniowy czy cygara, ale także wszelkiego rodzaju wyroby związane z płynami do papierosów elektronicznych. W tym także te, które nie posiadają w swoim składzie nikotyny. Warto jednak wskazać, że nie należą do nich produkty wykorzystywane w celach medycznych.
 

W piątej grupie znajdują się różnego rodzaju odpady, takie jak wraki pojazdów mechanicznych czy odpady powstałe z różnego rodzaju surowców. W ich skład wchodzą także niebezpieczne odpady metalowe, czy surowce wtórne: z gumy, szkła, aluminium, plastiku czy makulatury.
 

Bardzo szeroka klasyfikacja, która zawiera w sobie kilkadziesiąt różnych rodzajów sprzętów. Co ciekawe, na liście znajdują się nie tylko takie przedmioty, jak układy scalone czy telefony komórkowe. Jedną z pozycji jest folia stretch. Ten nieoczywisty produkt także podlega klasyfikacji zgodnie z GTU, o ile oczywiście jest sprzedawany przez przedsiębiorcę. Jeśli folia służy wyłącznie do pakowania oferowanych towarów, wówczas nie podlega takim obowiązkom.
 

Czyli różnego rodzaju ciągniki, samochody, traktory i części podwozia lub nadwozia należące do nich. Do grupy zalicza się także części do pojazdów, zderzaki i różne akcesoria.

Są to wyroby, które są sprzedawane w sklepach złotniczych czy jubilerskich. Dotyczą przedmiotów wykonanych z metali szlachetnych, lub metali nieszlachetnych.
 

Klasyfikacji GTU podlegają także medykamenty oraz produkty, który zostałe uznane za wyroby medyczne. Dotyczy to również środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub innych towarów leczniczych.
 

Kod GTU 10 dotyczy budynków, gruntów i budowli, a zatem obiektów szczegółowo opisanych w przepisach. Nie dotyczy to jednak np. sprzedawania lokalu mieszkalnego czy najmu nieruchomości.
 

Jeśli twój biznes wytwarza do atmosfery gazy cieplarniane, to musisz pamiętać o zmianach w prawie. Handel uprawnieniami emisyjnymi musi zostać uwzględniony w deklaracji JPK_V7. Dotyczy to emisji gazów z instalacji oraz operacji lotniczej.
 

Grupa obejmuje usługi niematerialne: prawne, marketingowe, szkoleniowe, rozwojowe, badawcze, zarządcze i inne, które zostały zaliczone do zestawienia. Nie dotyczy to oczywiście sytuacji, w której owe usługi świadczone są dla klientów indywidualnych otrzymujących paragony.

 

Ostatnie zgrupowanie GTU 13 zawiera oznaczenia usług dotyczących transportu i niektórych działań logistycznych. Mogą przede wszystkim o gospodarce magazynowej, a zatem przechowywania towarów takich jak zboża, ciecze, gazy, towary mrożone i inne. 
 

Jeśli w danym miesiącu sprzedaliśmy towar lub zrealizowaliśmy usługę, która zalicza się do jednej z powyższych 13 grup i nie jest to proces zwolniony obowiązku wskazania – to nanosimy odpowiednią informację na deklarację JPK_V7. W polu dotyczącym kodów GTU należy wstawić cyfrę 1 w odpowiedniej rubryce, np. GTU 02 czy GTU 13. Ręczne nanoszenie tego typu informacji może być problematyczne, dlatego bardzo chętnie wykorzystuje się specjalne systemy do wystawiania faktur.

Dzięki aplikacjom do fakturowania można zmniejszyć ilość czasu, która byłaby potrzebna na ręczne nanoszenie korekt. Wszystko odbywa się za pomocą komputera lub smartfona, o ile oczywiście korzystamy z tego typu oprogramowania. Jeśli nie, to warto przemyśleć inwestycję w takie rozwiązanie, które znacząco ułatwi całe przedsięwzięcie wykazywania kodów GTU.
 

Nanoszenie informacji o kodach GTU to kolejny obowiązek narzucony na przedsiębiorców. Dotyka on jednak tylko niektórych branż. Są to dziedziny, które z różnych powodów zostały uznane jako bardziej narażone na potencjalne oszustwa. Jako przedsiębiorca nie możemy zaniechać tego obowiązku, ponieważ w takim wypadku ryzykujemy otrzymaniem kary. Wynosi ona 500 złotych za jeden błąd. Błędem jest także brak wskazania na deklaracji odpowiedniego kodu GTU.