SPIS TREŚCI
Zero waste, czyli w dosłownym tłumaczeniu „zero odpadów” to filozofia i sposób życia zgodnie z którymi człowiek żyje i działa zgodnie z ideą minimalizacji marnotrawstwa i generowania odpadów. Bardziej dokładna definicja została stworzona przez Zero Waste International Alliance (ZWIA). W myśl wypracowanej definicji „zero waste to ochrona wszystkich zasobów poprzez odpowiednią produkcję, konsumpcję, ponowne użycie i odzyskiwanie produktów, opakowań i materiałów bez spalania i bez zrzutów do ziemi, wody lub powietrza, które zagrażają środowisku lub zdrowiu ludzkiemu”.
Do czego odnosi się określenie zero waste?
Chociaż w dosłownym tłumaczeniu, jak wspomnieliśmy już wyżej, zero waste oznacza „zero odpadów”, to określenie te należy rozumieć szerzej. Słowo „waste” w języku angielskim ma bowiem więcej znaczeń. Może ono oznaczać odpady, stratę, trwonienie, marnotrawstwo, niszczenie, itp. Określenie te trudno poddać prostemu przetłumaczeniu na język polski i inne języki. Zwięzłość i wieloznaczność angielskojęzycznego określenia sprawiły, że jest ono rozpoznawalne w skali międzynarodowej. Jest powszechnie znane wśród zwolenników ekologicznego stylu życia i przenika do powszechnej świadomości.
Teoria ograniczonych zasobów
Jednym z zagadnień pojawiających się w ekonomii jest teoria zasobów. W nauce w przeszłości ścierały się dwie przeciwstawne i skrajne koncepcje. Z jednej strony statyczna teoria zasobów, za której ojca uznawany jest Thomas Malthus a jej historia sięga końca XVIII wieku, a z drugiej strony dynamiczna teoria zasobów, za której twórcę uważa się Davida Ricardo.
Thomas Malthus przekonywał, odnosząc się głównie do produkcji żywności, że ponieważ liczba ludności rośnie szybciej niż produkcja tej pierwszej, nieunikniony jest stan przeludnienia. W efekcie tego naturalnie dochodziłoby do regulacji liczby ludności jednak w sposób skokowy w momencie kiedy granice możliwości produkcyjnych doprowadzałyby do gwałtownych zjawisk społecznych, jak głód, choroby i wojny o zasoby. Teorię tą można przełożyć na produkcję jako taką i wyciągnąć wniosek, że zasoby są ograniczone a w pewnym momencie dojść musi do sytuacji, kiedy ludzkie potrzeby nie będą mogły być zaspokojone.
Teoria Davida Ricardo głosiła natomiast, że zasoby są nieograniczone, bowiem w miarę rozwoju gospodarczego społeczeństwa odkrywają nowe sposoby ich wykorzystywania. Teoria ta wskazywała jednak na odkrywanie nowych zasobów oraz tzw. zjawisko substytucyjności, czyli zastępowania jednych zasobów przez drugie.
Malthus i Ricardo żyli i tworzyli na przełomie XVIII i XIX wieku. Nic dziwnego, że ich teorie wydają się anachroniczne. Ze skrajnościami jest już tak, że prawda leży gdzieś pośrodku. Aby uniknąć katastrofy maltuzjańskiej, zaspokajanie ludzkich potrzeb powinno następować nie dzięki odnajdywaniu coraz to nowych zasobów, ale odnajdywaniu coraz efektywniejszych sposób wykorzystania zasobów ograniczonych. Dlatego spodziewać można się, że to stopień realizacji idei zero waste będzie symbolem rozwoju cywilizacyjnego.
Zasady filozofii zero waste
Filozofia zero waste opiera się na kilku zasadach na które ze względu na ich angielskie nazwy mówiło się niegdyś zasady 5R – refuse, reduce, reuse, recycle, rot. Zasady te nadal są aktualne, jednak dodaje się do nich często szóstą – repair. Z tego względu można obecnie mówić o zasadach 6R:
- Refuse – odmawiaj. To zasada filozofii zero waste, która dla wielu osób jest jedną z trudniejszych do zastosowania. Wymaga ona umiejętności odmawiania przyjmowania niepotrzebnych rzeczy, które być może mogłyby zwiększyć naszą wygodę, ale przy gotowości włożenia odrobiny wysiłku możemy sobie bez nich poradzić. Chodzić może przykładowo o dodatkowe opakowania, reklamówki i różne jednorazowe narzędzia i gadżety.
- Reduce – redukuj to także trudna dla wielu do zastosowania zasada. Wymaga nawyku odmawiania sobie nabywania nadmiaru rzeczy, nawet jeżeli nas na nie stać.
- Reuse – użyj ponownie. Stosowanie tej zasady polega na powtórnym a w razie możliwości wielokrotnym wykorzystywaniu produktów jednorazowego użytku oraz wybierania rzeczy wielokrotnego użytku. Dobrym przykładem z życia codziennego jest kilkukrotne wykorzystywanie jednorazowej maszynki do golenia albo wybór maszynki bezpiecznej z wymiennymi żyletkami.
- Recycle – przetwórz. Stosowanie zasady polega na prawidłowej segregacji surowców wtórnych i oddawaniu ich do recyklingu. Aby jeszcze pełniej się do niej zastosować należy zawsze kiedy to możliwe wybierać produkty pochodzące z wtórnego przetworzenia.
- Rot – kompostuj. Aby stosować się do tej zasady należy w pierwszej kolejności wybierać produkty nadające się do kompostowania – obecnie coraz więcej produktów przemysłowych jest biodegradowalna. Po zużyciu produkty takie należy poddać kompostowaniu – przykładowo w przydomowym kompostowniku.
- Repair – naprawiaj. Wiele spośród używanych przez nas przedmiotów można naprawić. Niegdyś cerowanie skarpetek było normalne. Wróćmy do tego i podobnych nawyków.
Cele filozofii zero waste
Z definicji zero waste opracowanej przez ZWIA wywnioskować można dwa cele: ochronę środowiska oraz ochronę ludzkiego zdrowia. W XXI wieku nie ulega już raczej wątpliwości, że cele te są zbieżne. Żyje nas na planecie coraz więcej, coraz bardziej kurczą się zasoby surowców naturalnych a zużyte przedmioty zajmują przestrzeń na wysypiskach śmieci. Z nieprzetwarzanych odpadów do środowiska przedostają się toksyczne substancje, które zatruwają glebę, wodę, powietrze, a w końcu trafiają do naszego pożywienia. Odpady doprowadzają do degradacji środowiska życia wielu gatunków roślin i zwierząt. Prowadzi to do ich wymierania, spadku bioróżnorodności, co zaczyna coraz bardziej odbijać się na człowieku.
W apokaliptycznych wizjach zanieczyszczenie środowiska stworzyć może zagrożenie dla istnienia gatunku ludzkiego. Nawet jednak nie posuwając się tak daleko, degradacja środowiska powoduje obniżenie jakości naszego życia na Ziemii.
Zero waste jako proces
Całkowite wyeliminowanie odpadów i marnotrawstwa z dnia na dzień wydaje się być pomysłem utopijnym. Dlatego można rozpocząć od potraktowania zero waste jako ciągłego procesu, polegającego na dążeniu do doskonalenia swoich nawyków zmierzających do minimalizacji trwonionych zasobów. Rozpocząć należy od stopniowego zmniejszania wytwarzania odpadów. Z tego względu często mówi się również o idei less waste.
Postępowanie zgodnie z ideą less waste (mniej odpadów, marnotrawienia) polegać powinno na stopniowym, konsekwentnym wprowadzaniu w swoim życiu realnych zmian. Polegają one na taki planowaniu, aby kupować tylko takie rzeczy, które są nam na prawdę potrzebne. Na stawianiu na produkty trwałe o wyższej jakości. Ważne będzie zwracanie uwagi na pochodzenie produktów, tak aby, o ile to możliwe, kupować produkty zapewniające krótkie łańcuchy dostaw. Należy starać się naprawiać i dawać drugie życie starym przedmiotom. Less i zero waste to także zmiana idei posiadania na własność na ideę współdzielenia.
Zero waste a pakowanie przesyłek
Opakowania są niezbędne w sprzedaży wielu produktów, a już na pewno w ich transporcie. Idea zero waste podobnie jak w innych dziedzinach przemysłu, wkracza również do branży opakowań. Spośród zasad 6R, jeśli nie możemy już odmówić czy zrezygnować z zastosowania opakowania, a ponadto nie wszystkie nadają się do naprawy, wciąż w większości przypadków zastosować można pozostałe trzy: przetwórz, użyj ponownie, kompostuj.
Pakowanie przesyłek a recykling
Minimalizacja produkcji odpadów byłaby trudna bez technologii recyklingu. Segregacja i ponowne przetworzenie surowców wtórnych nie mogą być utożsamiane wprost z ideą zero waste. Są jedynie jej elementem. Recykling koncentruje się bowiem na odpadach a ideą zero waste jest także dążenie do produkowania i handlu w sposób minimalizujące w ogóle powstawanie odpadów.
Recykling to proces, w wyniku którego następuje ograniczenie zużycia surowców naturalnych oraz zmniejszenie ilości odpadów poprzez ponowne wykorzystanie surowców do wytworzenia nowych produktów. Materiały które nadają się do ponownego przetworzenia lub pochodzą z recyklingu oznaczone są często symbolem składającym się z trzech strzałek ułożonych w pętlę symbolizującą zamknięty obieg produkcji.
Do ponownego przetworzenia nadają się zarówno papier jak i wiele tworzyw sztucznych. Proces przetwarzania papieru jest jednak prostszy i bardziej przyjazny dla środowiska. Kierując się filozofią zero waste warto w pierwszej kolejności wybrać opakowania na przesyłki wytworzone z papieru a najlepiej takie, które zostały wytworzone z makulatury. Dotyczyć może to w szczególności kopert papierowych, wszelkiego rodzaju kartonów. Zamiast taśm klejących z tworzyw sztucznych skorzystać można z taśm papierowych. Do wypełniania przesyłek również wybrać można wypełniacze papierowe. Wśród produktów ekologicznych do pakowania znaleźć można też wytworzone z wykorzystaniem tworzyw sztucznych pochodzących lud nadających się do recyklingu.
Aby ułatwić zbiórkę surowców wtórnych w przedsiębiorstwie warto ustawić pojemnik do segregacji odpadów – może być to nawet stelarz z workiem na śmieci.
Opakowania wielokrotnego użytku
Inną zasadą idei zero waste jest ponowne wykorzystanie produktów, które znajdują się już w naszym posiadaniu. Zamawiając coś ze sklepu internetowego zapewne wiele osób odniosło wrażenie, że opakowanie wysyłkowe było już wielokrotnie wykorzystane. Często dotyczy to również wypełnienia paczki. Takie działania sprzedawców mieszczą się w duchu zero waste. Wielu z nas wykorzystało ponownie opakowanie z otrzymanego wcześniej prezentu – czy to w postaci ozdobnej torebki czy ozdobnego pudełka upominkowego.
Do wielokrotnego użytku nadają się m.in. opakowania kartonowe, bez względu na ich rozmiar, przeznaczenie czy sposób składania. Wielokrotnie wykorzystywać można również różne rodzaje folii. Szczególnie często wielokrotnie wykorzystywana jest folia bąbelkowa.
Aby w duchy zero waste móc ponownie wykorzystać opakowanie należy pamiętać, żeby otwierać je w taki sposób aby go nie zniszczyć. Nie rozrywajmy ani nie przecinajmy więc kartonów czy folii, ale delikatnie przetnijmy taśmę którą opakowanie jest sklejone. Do wielokrotnego wykorzystania nadaje się również większość wypełniaczy. Pamiętać przy tym należy, że niektóre wypełniacze biodegradowalne mogą ulec pod wpływem pewnych czynników szybkiej utylizacji. Dotyczy to przykładowo Skropaku, który jest rozpuszczalny w wodzie. Jeśli więc chcemy go ponownie wykorzystać, musi być przechowywany w suchym miejscu.
Opakowania biodegradowalne
Jeśli już opakowanie miałoby trafić do środowiska naturalnego to dobrze aby było ono biodegradowalne. Oznacza to, że ulegnie ono szybkiemu rozkładowi do prostych związków nieorganicznych w następstwie naturalnych procesów biologicznych. Zaletą opakowań biodegradowalnych jest to, że w większości nadają się również do kompostowania, a więc kolejnego działania w duchu zero waste. Efektem procesu kompostowania jest wytworzenie m.in. związków przyswajalnych przez rośliny. Dzięki temu poprzez kompostowanie opakowań biodegradowalnych po przesyłkach można uzyskać doskonały nawóz.
Wśród produktów do pakowania przesyłek, dobrym przykładem opakowań nadających się do kompostowania w duchu zero waste są niektóre ekologiczne koperty wysyłkowe, przykładowo takie wytworzone w trawy lub specjalnych biodegradowalnych polimerów, a także eko wypełniacze do paczek, szczególnie te pochodzenia roślinnego.
Pakowanie w duchu zero waste – korzyści
Z pakowania przesyłek w duchu zero waste wynikają również inne mniej oczywiste korzyści niż tylko dbałość o środowisko i zdrowie ludzi. Z filozofią zero west wiąże się oszczędność na materiałach, dzięki ponownemu wykorzystaniu, a także redukcja kosztów utylizacji odpadów. Dla przedsiębiorstw pojawiają się korzyści wizerunkowe, gdyż klienci w coraz większym stopniu zwracają uwagę na ochronę środowiska. Zero waste to także osobista satysfakcja z działań proekologicznych.
